حاشیه‌های نفت و انرژی/از ماجرای خطری که بیخ گوش ایران است تا کاهش سهمیه نفت مناطق صعب‌العبور

حوزه نفت و انرژی همواره سرشار از حواشی و اتفاقات غیرمترقبه و داستان‌های مختلف است، که در این بخش به این حواشی خواهیم پرداخت.
پروژه تاپی به ارزش ۱۰ میلیارد دلار برای اولین بار در دهه ۱۹۹۰ میلادی طراحی شد، اما به دلیل جنگ و بی ثباتی در سرزمین افغانستان بارها به تعویق افتاد.

کشورهای آسیای مرکزی با وجود توسعه سیاست های محدودکننده گروه تندرو، به ویژه در قبال زنان، در حال برداشتن گام هایی برای گسترش روابط با همسایه جنوبی خود، حکومت افغانستان به رهبری طالبان هستند.
دولت قرقیزستان در اوایل ماه جاری، طالبان را از فهرست سازمان های تروریستی خود حذف کرد، ترکمنستان کار با افغانستان را در پروژه بزرگ خط لوله گاز تاپی از سر گرفت و ازبکستان در جریان سفر مهم نخست وزیر ازبکستان به افغانستان در سال ۲۰۱۸ میلادی قرارداد همکاری به ارزش ۲.۵ میلیارد دلار با کابل امضا کرد.
جینبک کولوبایف، وزیر امور خارجه قرقیزستان، در ۶ سپتامبر اعلام کرد که هدف از این اقدام، تامین ثبات منطقه ای و توسعه بیشتر گفتگوهای جاری است.
در ۱۱ سپتامبر، مقامات ترکمنستان و طالبان مراسمی را به مناسبت از سرگیری پروژه خط لوله گاز ترکمنستان-افغانستان-پاکستان-هند (TAPI) که برای انتقال سالانه ۳۳ میلیارد متر مکعب گاز طبیعی ترکمنستان به جنوب آسیا طراحی شده است، برگزار کردند.
در این مراسم که در شهر مرزی ترکمنستان سرحطابات برگزار شد، قربانقلی بردی محمداف رئیس جمهور پیشین و رئیس شورای قدرتمند مردمی ترکمنستان حضور داشتند و هیئت طالبان به ریاست محمد حسن آخوند، نخست وزیر این کشور که در فهرست تحریم های سازمان ملل قرار دارد، برگزار شد.
سردار بردی محمداف رئیس جمهور ترکمنستان از طریق ارتباط ویدیویی در این مراسم شرکت کرد.
پروژه تاپی به ارزش ۱۰ میلیارد دلار برای اولین بار در دهه ۱۹۹۰ میلادی طراحی شد، اما به دلیل جنگ و بی ثباتی در سرزمین افغانستان بارها به تعویق افتاد.
ترکمنستان امیدوار است خط لوله ۱۸۰۰ کیلومتری پیشنهادی به یک منبع درآمدی کلیدی برای عشق آباد تبدیل شود.
همچنین افغانستان سالانه حدود ۵۰۰ میلیون دلار از هزینه های ترانزیت به دست خواهد آورد که یک منبع درآمدی برای بودجه آنان است.
با این حال، آینده تاپی بهدلیل تحریم‌های غرب بر حکومت طالبان و عدم شناسایی رسمی دولت در کابل که می‌تواند تامین مالی و سرمایه‌گذاری در این پروژه را مختل کند، همچنان در هاله‌ای از ابهام قرار دارد.
تاکنون هیچ کشوری در جهان به صورت رسمی حکومت طالبان را به رسمیت نشناخته است.
در ماه اوت، عبدالله اوریپوف، نخست وزیر ازبکستان به کابل رفت و این دیدار بالاترین سطح یک مقام دولتی خارجی از زمان به دست گرفتن قدرت توسط طالبان در کابل در سه سال پیش بود.
براساس گزارش ها، در جریان این سفر، مقامات ازبکستان و طالبان چند قرارداد سرمایه گذاری و تجاری به ارزش حدود ۲.۵ میلیارد دلار در بخش های انرژی، کشاورزی و تولید امضا کردند.
افغانستان و قزاقستان در آگوست ۲۰۲۳ میلادی اعلام کردند که قصد دارند تجارت دوجانبه را به ۳ میلیارد دلار در سال افزایش دهند.
قزاقستان، بزرگترین اقتصاد آسیای مرکزی، اولین کشوری بود که در دسامبر ۲۰۲۳ میلادی طالبان را از فهرست سازمان های تروریستی حذف کرد.
اما در حالی که رهبران قزاقستان، قرقیزستان، ترکمنستان و ازبکستان پس از بازگشت طالبان به قدرت به سرعت از کابل بازدید کردند، تاجیکستان تنها کشور آسیای مرکزی بود که مواضعی تند در مقابل حاکمان جدید در افغانستان اتخاذ کرد.
این رویکرد رهبران دوشنبه به میزان زیادی به دلایل اختلافات قومی، زبانی و تاریخی آنان با طالبان، که عمدتاً قومی پشتون هستند، مرتبط است. اما به نظر می رسد که تاجیکستان در شرایط کنونی سیاست های خود را در قبال طالبان در اقدامی که کارشناسان تاجیک به عنوان “پذیرش واقعیت” توصیف می کنند،
کاهش داده است. تاجیکستان برق به کابل صادر می کند و چندین بازار را در شهرهای مرزی ایجاد کرده است که در آن بازرگانان محلی از دو کشور کالاهای خود را می فروشند. بر اساس گزارش ها، این دولت ها همچنین در مورد همکاری در مبارزه با شبه نظامیانی که خاک تاجیکستان را از داخل خاک افغانستان هدف قرار می دهند، گفتگو کردند.
دوشنبه و کابل هر دو منافع مشترکی در شکست گروه تروریستی دولت اسلامی – خراسان دارند که شبه نظامیان زیادی را از تاجیکستان به خدمت گرفته است.
رسانه‌های افغانستان گزارش داده اند که «سیم الدین یتیم اف» رئیس کمیته دولتی امنیت ملی تاجیکستان در اواخر ماه اوت با عبدالحق واثق، رئیس اطلاعات طالبان دیدار کرده است. مقامات تاجیکستان این گزارش ها را نه تایید و نه رد کرده اند.
یک کارشناس مستقر در دوشنبه که نخواست نامش فاش شود، به سرویس تاجیکستان رادیو آزادی گفت که با توجه به مرز مشترک گسترده تاجیکستان با افغانستان، تهدیدات حملات تروریستی و انگیزه های اقتصادی، مقامات تاجیکستان چاره ای جز انتخاب همکاری ژئوپلیتیکی با رهبران جدید این کشور ندارند.
برخی از کارشناسان ادعا می کنند که چین و قزاقستان در متقاعد کردن دوشنبه برای تغییر نگرش خود در قبال دولت طالبان نقش داشته اند. قاسم ژومارت توقایف، رئیس جمهور قزاقستان در ماه ژوئن در آلماتی خطاب به مقامات عالی رتبه اعضای سازمان پیمان امنیت جمعی، طالبان را “بازیگر بلندمدت” خواند و بر اهمیت توسعه همکاری های تجاری و اقتصادی با طالبان تاکید کرد.

حاشیه دوم این هفته هم به ماجرای حل ناترازی بنزین با اجرای طرح اختصاص سهمیه بنزین می‌پردازد؛ اختصاص سهمیه بنزین به نفر علاوه بر حل معضل قاچاق سوخت و مصرف غیربهینه بنزین در عبورومرورهای شهری، کمکی برای خانوارهایی است که وسیله نقلیه ندارند. این افراد نیز از یارانه سوخت بهره می­برند و ضریب جینی را کاهش خواهد داد.

در دنیای معاصر که خودرو به یکی از ملزومات زندگی ماشینی و روزمره تبدیل شده، بنزین از اهمیت استراتژیک برخوردار شده است. این ماده ارزشمند با قیمت بالایی تولید و یا وارد کشور می­شود. در حالی که با قیمت یارانه­ای و سرکوب­شده به دست مصرف­کننده نهایی می­رسد. بسیاری بر این عقیده­اند که قیمت بسیار پایین بنزین که حتی از آب معدنی هم کمتر است، در افزایش بی­رویه مصرف موثر است.
در شرایط فعلی، هر چقدر بر میزان تولید و واردات اضافه می­کنیم، مصرف نیز افزایش می­یابد. امکان ادامه روند فعلی وجود ندارد و باید چاره­اندیشی­ای در این حوزه داشته باشیم.
مرکز پژوهش­های مجلس طرحی را با عنوان اختصاص سهمیه بنزین به نفر مطرح کرده است که می­تواند زمینه­ای برای توزیع عادلانه یارانه بنزین باشد و به کنترل مصرف نیز کمک کند. به زعم بسیاری، اجرای این طرح با کار کارشناسی دقیق و حساب­شده می­تواند به حل و فصل مشکلات کشور در حوزه بنزین بیانجامد.
نظرات علی جعفری آذر، نماینده آذرشهر، اسکو و تبریز در مجلس را در خصوص طرح پیشنهادی مرکز پژوهش­های مجلس مبنی بر اختصاص سهمیه بنزین به نفر به جای خودرو در ادامه می­خوانید.
جعفری آذر با اشاره به این موضوع که اختصاص سهمیه بنزین به نفر راهکاری موثر برای ایجاد عدالت در توزیع یارانه بنزین است، تصریح کرد: در این طرح، به جای این که سهمیه بنزین به خودرو تعلق بگیرد، افراد از سهمیه یارانه­ای بنزین بهره­مند می­شوند. می­توانیم مابه­التفاوت سهمیه بنزین یارانه­ای و آزاد را به کارت خانوارها واریز کنیم. اجرای طرح سهمیه بنزین به نفر مزیت­های مختلفی برایمان دارد و به همین دلیل اجرای آن می­تواند مفید باشد.
وی ادامه داد: بر اثر اجرای طرح اختصاص سهیمه بنزین به نفر می­توانیم به تک نرخی کردن قیمت بنزین اقدام کنیم که مزیت­های زیادی برایمان دارد. در حال حاضر، شاهد دو نرخ در جایگاه­ها هستیم که مشکلاتی را ایجاد کرده است. اختصاص سهمیه بنزین به نفر می­تواند این مسائل را حل و فصل کند.
این نماینده مجلس خاطرنشان کرد: هر چقدر که افزایش قیمت بنزین اتفاق افتاد، باید مابه التفاوتش در کارت خانوارها شارژ شود. اختصاص سهمیه بنزین به نفر به عدالت نزدیک­تر است و نسبت به شرایط فعلی با عدالت بیشتری توزیع یارانه سوخت را خواهیم داشت.
جعفری آذر گفت: در شهرها و روستاها خانواده­های پرجمعیتی هستند که اصلاً خودرو ندارند. این افراد از یارانه بنزین بهره­ای نمی­برند. برعکس، خانواده­های متمکنی را می­بینیم که از امکانات بالایی برخوردارند و از چند خودرو استفاده می­کنند.. این افراد پیش­بینی­ هایی برای روزهای زوج و فرد دارند و از خودروهای با پلاک­های متفاوت بهره می­برند. این افراد بیشترین استفاده را از یارانه بنزین در کشور دارند.
وی ادامه داد: افراد متمکن که چندین خودرو دارند و از یارانه بنزین بالایی استفاده می­کنند، عامل بروز ترافیک، آلودگی هوا و… هستند و مشکلاتی را به وجود می­آورند. این شرایط به لحاظ تخصیص یارانه سوخت عادلانه نیست و باید تغییر کند.
این نماینده مجلس خاطرنشان کرد: اختصاص سهمیه بنزین به نفر با هدف مدیریت مصرف بنزین و کمک به اجرای عدالت در توزیع یارانه سوخت به اجرا گذاشته می‌شود. اختصاص سهمیه بنزین به نفر علاوه بر حل معضل قاچاق سوخت و مصرف غیربهینه بنزین در عبورومرورهای شهری، کمکی برای خانوارهایی است که وسیله نقلیه ندارند. این افراد نیز از یارانه سوخت بهره می­برند و ضریب جینی را کاهش خواهد داد.
جعفری آذر گفت: طرحی که مرکز پژوهش­های مجلس در زمینه اختصاص سهمیه بنزین به نفر مطرح کرده است، بهترین روشی است که می­توانیم برای توزیع یارانه سوخت مدنظر داشته باشیم. در مجلس قبل نیز نمایندگان زیادی در مورد مزیت­های اجرای این طرح صحبت می­کردند. الان هم این طرح طرفدار دارد.
جعفری آذر گفت: در طرح اختصاص سهمیه بنزین به نفر، یارانه بنزین به هر ایرانی اختصاص پیدا می­کند و جلوی برخی مشکلات مانند مصرف بی­رویه گرفته می­شود. اختصاص سهمیه بنزین به نفر به افزایش استفاده از وسایل حمل و نقل عمومی منجر می­شود. زیرا نوعی مدیریت مصرف را شاهد خواهیم بود.
این نماینده مجلس تأکید کرد: با توجه به شرایط معیشتی مردم نمی­توانیم به سمت واقعی­سازی قیمت بنزین و افزایش قیمت آن برویم. از طریق طرح­هایی مانند اختصاص سهمیه بنزین به نفر می­توانیم به حل مشکلات این حوزه بپردازیم./تسنیم

حاشیه سوم هم به ماجرای کاهش سهمیه نفت مناطق صعب‌العبور می‌پردازد؛ نماینده مردم در مجلس شورای اسلامی گفت: درخواست پیگیری مجدانه از وزیر نفت بابت کاهش سهمیه سوخت نفت سفید مناطق ییلاقی کوهستانی و صعب‌العبور از ۲۱۰ لیتر به ۶۰ لیتر را دارم.
یاسر اسلام دوست نماینده مردم تالش، رضوانشهر و ماسال در مجلس شورای اسلامی در جلسه علنی امروز مجلس در تذکری گفت: سپاه پاسداران انقلاب اسلامی دیروز و دیشب دل میلیون‌ها ایرانی و غیر ایرانی را با عملیات وعده صادق ۲ شاد کرد. دست مریزاد می‌گویم به این عزیزان.
وی ادامه داد: در ابتدا تذکر اولم به وزیر نفت است و درخواست پیگیری مجدانه از ایشان بابت کاهش سهمیه سوخت نفت سفید مناطق ییلاقی کوهستانی و صعب‌العبور از ۲۱۰ لیتر به ۶۰ لیتر را دارم. آقای وزیر، نفت سفید در این مناطق از اهمیت بالایی برخوردار است و از ضروریات مردم است.
متاسفانه شرکت فرآورده‌های نفتی اقلیم این مناطق را اقلیم سه در نظر گرفته است. تذکر بعدی من به وزیر محترم راه و شهرسازی هست. هرچند ایشان تازه بر صندلی وزارت تکیه زده‌اند ولی لازم است که به ایشان تذکر بدهیم که ۲۱ سال از شروع عملیات اجرایی کمربندی شهرستان تالش می‌گذرد و هنوز این پروژه تکمیل نشده است.